مجموعه درسهای ارائه شده پیرامون سيرت و حيات خلفای راشدین (رض)
توسط حاج ماموستا ملا قادر قادري
درس چهل ودوم از سلسه مباحث تاریخ
درس ششم حیات خلفا : حیات حضرت عمر (رض)
تاریخ : 5/9/87
موضوع درس :
1- اقدامات قابل توجه و شیوه کار در دوران خلافت خلیفه دوم
2- شرایط انتخاب والیان
3- اقدامات آخر عمر ، خلیفه دوم « رض»
توضیح درس :
1- اقدامات قابل توجه و شیوه کار در دوران خلافت خلیفه دوم
عنایت به وسعت مما لک اسلامی در دوران خلیفه دوم و فتح شهرها و مناطق مختلف در شمال ، جنوب و مشرق مدینه منوره به جهت تسهیل در امر رسیدگی در ممالک تحت نظر و نفوذ حکومت اسلامی ابتداء ممالک را به چند اقلیم و استان و ولایت تقسیم کرد و برای هر ولایت و استان یک والی و استاندار تعیین فرمود غیر از مدینه منوره که مرکز خلافت و محل تصمیم گیری بود و زیر نظر خلیفه اداره می شد و در غیاب خلیفه افرادی که از جانب خلیفه تعیین می شدند اداره شهــر و محل را به عهده می‌گرفتند برای نمونه در سفر اول به قدس و سفر دوم به شام که هر کدام بیش از یکماه طول کشیده اند و در سفر حج حضرات علی بن ابیطالب و زید بن ثابت را در جای خود تعیین فرمودند ولي برای سایر اقالیم مسئول مستقل تعیین می نمود از جمله اقالیم و ولایت زمان خلیفه دوم عبارت بودند از : ا- مکه مکرمه 2- طائف 3- یمن 4- بحرین 5- ولایت مصر 6- ولایت شام 7- ولایت عراق 8- بصره 9- کوفه 10 – مدائن 11- آذربایجان 12- مدینه منوره (که به وضعیت مدينه اشاره كردم) . و بعد از تقسيم اقاليم برای هر اقلیم و ولایت و استان افراد شایسته و زکی و هشیار و متقی را تعیین می فرمود (البته با شرایط خاص)
2- شرایط انتخاب والیان
اولاً افراد با مشورت و بررسی بزرگان اصحاب معرفی و تعیین می شدند و برای هر والی که معرفی می شد از نظر خلیفه دوم باید شرایط ذیل را احراز می کرد :
1- امانتداری
2- عالم بودن
3- بصیرت داشتن
4- اهل شهر را برای شهر و چادر نشین را برای قبائل و چادر نشینان تعیین می نمود
5- عدم خویشاوندی با خلیفه
6- باید خودش متقاضی ولایت نباشد
7- تاجر و اهل تجارت و پول دوست نباشد
8- باید قبل از قبول مسئولیت داری و ثروت ، وی را کاملاً احصاء و حساب می کردند
9- بیشتر منتخبین ولایت از مردم محل بودند
10- باید ظاهرش مناسب مستورالعداله باشد
11- اهل زهد و عبادت باشد
12- متواضع باشد
13- اهل احترام به والیان قبل از خود باشد.
کسانی که دارای چنین شرایطی بودند و بعد از انتخاب طی یک حکم خاص با امضاء و مهر خلیفه معرفی می شدند .
و در حکم والی وظایف وی قید می گردید: 1
1- از جمله نشر و حفظ دین
2- اقامه و ترویج نماز
3- احداث و بناء مساجد
4- اقامه حدود شرعی
5- فراهم کردن زمینه سفر حج برای مردم
6- ایجاد امنیت و آرامش منطقه تحت نفوذ
7- جهاد در راه دین
8- تامین معاش و ارزاق مردم
9- واگذاری اکثر کارها به مردم محل
10- رعایت حقوق اقلیتهای دینی
11- احترام به بزرگان قوم و افراد صاحب نفوذ هر ولایت
12- عمران محله ها و مناطق به نسبت نیاز
13- احترام به سنن و فرهنگ و احوال اجتماعی مردم
14- جلوگیری از تفرقه و ایجاد مساوات بین عرب و غیر عرب
15- تعیین مترجم تا مراجعین در رساندن پیام با مشکلات مواجه نشوند .
آنگاه به جهت ایجاد نظم و دفاع از حقوق افراد و آگاهی از عملکرد والیان خود گروههایی به همه مناطق ، به جهت بازرسی تعیین و اعزام می کرد . و به مسئولان اداره پست تاکید شده بود قبل از آمدن به مدینه منوره به صورت علنی به مردم اعلام کنند هرکس درد و شکوایه ای دارد بنویسد تا به حضور خلیفه رسانده شود . و سپس مفتش عام تعیین می کرد و محرمانه وضعیت اقالیم و استانها را پیگیری و هرساله در ایام حج در طول ده سال خلافت ، ده بار به حج رفتند و در منی و عرفات سران قبائل را از اطراف و اکناف به حضور دعوت و از احوال ولایت و رعیت سوال می کرد و به نسبت نیاز رسیدگی و اقدامات لازم معمول می داشت .
3- اقـدامات آخـر عُمــر خلیـفه دوم « رض»
این امر جزء طبیعت هر انسانی است بخصوص اهل دین که در آخر عمر دچار حالات خاصی می شوند از جمله رقّت قلب ، سوز درون و چشمان نازک و آماده گریه و حضرت عمر «رض» از این مقوله مستثنی نبود . و در سال 23 هجری ، آخرین سال حیاتش اقدامات و حرکاتی انجام داده که قابل توجه اهل ایمان است از جمله :
1- در ایام حج سال 23 هجری و در عمر 63 سالگی بعد از انجام مراسم حج با دلی سوزان و با این عبارت دعا فرمود « اللهم کبرت سنی و ضعفت قوتی و انتشرت رعیتی فاقبضنی غیر مضیع و لا مفرط » بار الها به آخر عمرم رسیده ام ، مسن شده ام و قوت بدن را از دست داده‌ام ، رعیت و نیروهای تحت نفوذم در دنیا منتشرند ، قبل از اینکه ضایع شوم و دچار افراط گردم مرا به خدمت خود دعوت فرما . و یکبار دیگر دعا فرمود « اللهم ارزقنی شهاده فی سبیلک و اجعل موتی فی بلد نبیک » الهی شهادت را در راه خودت نصیبم گردان و مرگم را در شهر رسول الله «ص» قرار ده .
2- در سال 23 هجری ابوموسی اشعری خوابی دید به این مضمون : در خواب دیدم اسبهای زیادی در اختیار دارم ، همگی فراري شدند غیر از یک اسب و برآن سوار شدم تا به کوهی رسیدم مقداری سخت و صعب بود ، در آن محل پیامبر اسلام «ص» و ابوبکر صدیق را دیدم ، پیامبر اسلام فرمود به عمر بگو پیش ما آید . ابوموسی می گوید : گفتم نامه ای به ایشان بنویسید پیامبر اسلام «ص» فرمود : قصد ندارم خبر مرگ ایشان را به او بدهم .
3- و در روز جمعه 21 ذی الحجه سال 23 هجری حضرت عمر «رض» آخرین خطبه خود را خواند و مطالب زیادی در آن بیان کرد از جمله فرمود : در خواب دیدم خروسی دوبار منقارش را به من زد و تعبیرش نزد خودم پیام مرگم است و سپس ادامه داد اگر من رفتم جانشین من از بین 6 نفر ذیل انتخاب و هر کس رای اکثریت را احراز کرد جانشین من است و آن شش نفر را به شرح ذیل معرفی کرد . 1- علی بن ابیطالب 2- عثمان بن عفان 3- عبدالرحمن بن عوف 4- سعد بن ابی وقاص 5- زبیر بن عوام 6- طلحه بن عبیدالله .
4- روزی در مدینه با فردی برخورد کرد و گفت : نامم فیروز ابولولو است کارگر مغیره هستم و کار فرمای من نسبت به من عدالت را رعایت نمی کند حضرت عمر «رض» او را به صبر دعوت کرد و سپس فرمود : چه شغلی دارید گفت : آسیاب بادی احداث می کنم. گفت: حاضر هستيد یک باب آسیاب برای ما احداث کنید گفت: بله حاضرم آسیابی برای شما احداث کنم که صدای آن به همه جا برسد. حضرت عمر به اطرافیانش فرمود میدانید چه گفت : گفتند بله وعده احداث آسیــاب خوب را داد ، خلیفه فرمود : خیر مرا به قتل تهدید کرد.
حسب گفته ذهبی «ره» در صبح چهارشنبه 27 دی الحجه سال 23 هجری در حین نماز صبح توسط ابولولو با چند ضربه شمشیر به شدت مصدوم و سپس به لقاء حی سبحان شتافت . بدین ترتیب و بعد از 10 سال و 6ماه و چندروز حکومت و صداقت و خلافت عاقبت در سن 63 سالگی به دست شقی ترین مرد به شهادت رسید و در کنار رسول الله «ص» و پشت قبر حضرت ابوبکر « رض» در حجره حضرت عایشه «رض» مدفون گردید « رضی الله تعالی عنه و عن اعوانه اجمعین »
« نتیجه »
1-مدیریت در اداره مملکت بعد از تقوای الهی ، اساسی ترین نقش را در پیشرفت امور دارد ، حاکم و مدير جامعه اگر چه خیلی هم با تقوا و اخلاق باشد بدون مدیریت و بصیرت حتي اگر مخلص و صادق و پیرو قرآن باشد نمی تواند برای جامعه مفید و موثر باشد .
2- نیت پاک زیر بناء هر کار است چنانچه مدیر و مسئول و حاکم نیتش برای خدا و خدمتش خالصانه در راستای خدمت به مردم باشد بلا شک موفق خواهد شد.
3- نباید حقد و دشمنی کفار و دشمنان اسلام را در زندگی خود نادیده بگیریم . اقدام ابولولو یک مسئله مهم است که یک نفركافر در یک حرکت دیوانه وار در محراب مسجد نبوی شریف خلیفه مسلمانان و 13 نفر افراذ مخلص را با شمشیر مسموم خود مصدوم نمود که هفت نفر آنها به لقاء حق شتافتند و ابولولو با اقدام خود یک جامعه را دچار آه و حسرت نمود که نشانه بارزی از حقد و کینه دشمنان اسلام به اسلام و مسلمانان را نشان می دهد . لذا بايد مسلمانان بيشتر از پيش هشيار باشند « اللهم احفظنا من عداوه الاعداء و حساده الحاسدین »
« وصلی الله علی سيدنا محمد و آله و صحبه اجمعین »
این مطلب را به اشتراک بگذارید
• لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
• نظرات شما پس از بررسی و بازبینی توسط گروه مدیریت برای نمایش در سایت منتشر خواهد شد.
• در صورتی که نظر شما نیاز به پاسخ دارد، پاسخ خود را در ذیل همان موضوع دنبال فرمایید.
• از نوشتن دیدگاهایتان با حروف فینگلیش جدا" خودداری کنید .