روز سه‌شنبه مورخ 21/ آبان /1392 در ادامه کلاسهای هفتگی ماموستا ملا قادر قادری در مسجد قباء پاوه درس دویست و سي و ششم از سلسله درسهاي تاريخ ،‌سيره ، قصص ، وصايا ، عقيده و اخلاق (درس بیست و دوم اخلاق اسلامي « عقل و تاثیر آن در امر دینداری و پیشرفت دنیوی ») ارائه شد.

در ادامه ، درس مذکور جهت استفاده دوستداران و علاقمندان مباحث ديني درج شده است .

مجموعه درسهای ارائه شده پیرامون اخلاق اسلامي

توســـط حــاج ماموستا ملا قادر قادري

درس دويست وسي‌ و ششم از كلاسهاي هفتگي مسجد قباء‌ پاوه

درس بیست و دوم « اخــلاق اسلامي »

*************

* وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٍ *

( قسم به نون و قلم و قسم به خدا ، تو ای محمد(ص) از اخلاق عظیم و شمایل نیکو و فضایل پسندیده برخوردارید )

* موضوع درس*

عقل و تاثیر آن در امر دینداری و پیشرفت دنیوی

مقـدمه :

اگر چه در قرآن کریم تعریف مشخصی از عقل نشده است ولی در کنار ترجمه و تفسیر آیات قرآن کریم و شرح احادیث شریف نبوی و گفتار و کلمـات بزرگان دین در خصوص عقل ؛ اگر مقداری دقت کنیم تعریف عقل برای ما کاملاً روشن ، معلــــوم و مشخص است. علمــــاء ما در خصوص مفهــوم عقل گفته­اند : عقل در لغت به معنی عَقد و بستن است (مثلاً هرگاه عربها بگویند « عَقَلتُ البَعیرَ » یعنی : شتر را بستم ) و در اصطلاح ، عقل جوهر و قوتی است که بواسطه آن انسان از سایر حیوانات جدا و بوسیله آن بنی آدم حق را از باطل و خیر را از شر و صلاح را از فساد جدا میکند.

در قرآن کریم 49 بار واژه عقل تکرار شده است. با ملاحظه مفاد آیاتی که در آنها کلمه عقل آمده است به دو نکته مهم و دو پیام روشن بر میخوریم . قرآن کریم در آیه 100 سوره یونس ، 62 یاسین ، 10 مُلک ،22 انفال و 58 و103 مائده به صورت صریح اعلام کرده است ؛ « اگر از عقل که نعمتی است خدادادی استفاده بهینه نشود انسان دچار گمراهی ، جهل و بت پرستی وبه موجودی مضر برای جامعه تبدیل خواهد شد و در مآل و در مسیر و راه و روش شیطان و هواپرستی حرکت خواهد کرد و در نهایت به بیراهه و شقاوت و دوزخ وارد خواهد شد » و از طرف دیگر اگر در مفاد آیات دیگری از جمله آیه 18 سوره زُمر ، 43 عنکبوت ، 109 یوسف ، 66 و 67 انبیاء، 60 قصص، 28 روم، 118 آل عمران، و 44 و 269 بقره نگاهی داشته باشیم به صورت مشخص و روشن خواهیم فهمید « عقل انسان را وادار میکند از بین مطالب مطرح شده بهترینها را انتخاب کند و خواهیم فهمید عقل و علم باهم هستند و تضادی بین علم، عقل ودین وجود ندارد و از طریق عقل انسان میفهمد غیر ازاین دنیا ، دنیای دیگری وجود دارد اضافه بر اینها عقل انسان را از هواپرستی و خودفراموشی و غفلت و اطاعت از غیر خدا نجات میدهد »

دریک کلام، عقل جوهر و قوتی است که خداوند به هرکس عطا کند راه سعادت و خداپرستی و زندگی آبرومندانه دنیا را با آن انتخاب و ازکج­روی و انحراف و فساد و ضد دین و ضداخلاق دوری خواهد کرد و به گفته خواجه عبدالله انصاری(ره) : خدایا آنکه عقل دادی چه ندادی وآنکه عقل ندادی چه دادی.

پس برادران محترم ؛ عقل پیامبری است خاموش و هشیار و صاحب خود را به آنچه صلاح دین و دنیای وی است راهنمائی خواهد کرد خوشا به حال کسانی که از نعمت عقل بهره می گیرند. بدینوسیله و بعد از این مقدمه کوتاه نکاتی به عنوان نتیجه درس به عرض میرسد.

« شرح موضوع و نکات درس »

1- عقل اولین جوهر و نعمتی است که خداوند متعال آن را خلق کرده است. پیامبر بزرگوار ما میفرماید : « اَوَّلُ ما خَلَقَ اللهُ تعالی العقلُ »

2- عقل محترم ترین مخلوق خداوند است در حدیث قدسی آمده است « و عِزَّتي و جَلالي ما خَلَقتُ خَلقا اکرمَ علیَّ مِنَ العقلِ »( قسم به عزت و جلالم هیچ مخلوقی را محترم­تر از عقل خلق نکرده­ام).

3- در دین ما عقل به عنوان مکمل عقیده و سلوک و عبادت ، ذکر شـــده است. بزرگان ما میفرمایند: تنها عبادت و سلوک ظاهری در شنــــاخت افراد کافی نیست ، اگر خداپرستی متناسب و همراه با عقـــل و فهــم و شعـور نباشد فایده­ای ندارد و نباید فریب سلوک ظاهری را خورد. بزرگان ما میفرمایند : اگرکسی­کوشــا در عبادات دیدید فــوراً ذوق زده و متعجب نشوید ؛ ابتداء از عقل و خردش تحقیق ، آنگاه قضاوت کنیــــــد. در حدیث است « لا دينَ لِمَنْ لا عَقْلَ لَهُ » یعنی( دین کامل در گرو عقل انسان است )

4- از نظر علماء عقل دو نوع است :1- فطری و غریزی2- کسبی و تعلیمی . پس باید قبول کنیم شعور و عقل و درک و فهم بعضی از افراد فطری و خدادادی است و نشانه نبوغ بعضی از افراد از همان دوران کودکی مشخص و معلوم است و بعضی دیگر از افراد عقلانیت خود را از راه کسب علم و دانش و همراهی با افراد بزرگ جامعه و در کلاسهای درس به دست می آورند.

5- عقل یکی از اسباب سه گانه شناخت خداوند متعال و کسب دین است در علم کلام علماء بزرگ کلامی اسباب شناخت و معرفت را خبر صادق ، حواس سلیم و عقل معرفی کرده­اند پس در دین و عقیده و ایده دینی ، عقل جایگاه خاص خود را دارد.

6- یکبار پیامبر بزرگوار(ص) از حضرت علی(ع) سوال کرد و فرمود: یاعلیُّ صِف لَنَا العاقلَ؟( ای علی ؛ انسان عاقل را به ما معرفی کن؟) حضرت علی فرمود: « العاقل مَن یضعُ الشیءَ مواضعَهُ»( عاقل کسی است که هر چیزی را در جا و محل خود قرار دهد ) سپس رسول خدا فرمود: جاهل را معرفی کن؟ فرمود: قَد قُلتُ ( در تعریف عاقل ، تعریف جاهل را عرض کردم ؛ یعنی کسی­که هر چیزی را درجای خود قرار ندهد عاقل نیست.

7-به عنوان نتیجه نهائی عرض میکنم از ثمرات ارزشمند عقل عبارتند از : 1- شناخت خداوند متعال 2- حسن زندگی آگاهانه در دنیا 3- اطاعت خالصانه و دوری از آنچه در آن معصیت الهی و انطباق حیات دنیا با آخرت باشد 4- هر چیزی را در جای خود قرار دادن ( چه در گفتار و چه در کردار و چه در نوشتار )

« وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنا و مولانا مُحَمَّدٍ و علی آلِه الطَّاهِرینَ و صَحْبِهِ الْمُجَاهِدِین »

این مطلب را به اشتراک بگذارید