روز سه شنبه مورخ 18/ شهریور /1393 در ادامه کلاسهای هفتگی ماموستا ملاقادر قادری در مسجد قباء پاوه درس دویست و شصت و چهارم تفسیر قرآن کریم (درس اول تفسیر سوره مبارکه نحل) با موضوع آیات 1 الي 18 ارائه شد.

در ادامه ، درس مذکور جهت استفاده دوستداران و علاقمندان كلام الهي درج شده است.

 

کــلاس تفسیـــر قــرآن کــــریـم توسط حاج ماموستا ملا قــادر قــــادري

درس دویست و شصت و پنجم

درس اول سوره مبارکه نحل آیات 1 الی 18

* موضوع درس *

1- تهدید الهی به مخالفان برنامه خدا

2- بحث نعمتهای مادی و معنوی و ظاهری و باطنی

3- بحث منابع طبیعی و دامداری و کشاورزی

4- بحث ارزش تفکر و تعقل.

5-بحث نعمت حیوانات،کوهها، دریاها و ستارگان و غیره....

مقدمه: سوره مبارکه نحل دارای 128 آیه است. مفسرین در خصوص نزول آن دو دیدگاه دارند بعضی معتقدند کل سوره در مکه و قبل از هجرت نازل شده و اکثر مفسرین معتقدند بعضی از آیات آن در مکه و بقیه در مدینه منوره و بعد از هجرت نازل شده است. نام این سوره از نام نحل ( زنبور عسل) که در آیه 68 این سوره ذکر شده است گرفته شده و نزد بعضی، این سوره معروف است به سوره نعمتها ( از جمله این نعمتهایی که در این سوره به صورت کلی و جزئی مورد اشاره قرار گرفته عبارتند از باران، نور آفتاب، انواع گیاهان، میوه ها، مواد غذایی و حیوانات در خدمت انسان و فرزند و همسر). بیان این نعمتها به خاطر منت گذاری و کسب نام و معروفیت نیست زیرا خداوند برتر و بی نیازتر از هرکس و هر چیز است و هدف اصلی ساخت و تربیت و تکامل و بیداری انسان است.

** ترجمــه تفصیلی­ آيــات **

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ أَتَىٰ أَمْرُ اللَّهِ فَلَا تَسْتَعْجِلُوهُ ۚ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ﴿1﴾

ای منکران قیامت، معاد و برنامه خدا، عذاب رب العالمین نزدیک است. موضوع را شوخی نگیرید چرا عجولانه درخواست عذاب میکنید؟ خداوند در خلق عباد و ایجاد هر برنامه ای قدرتمند و از هر عیبی پاک و منزه است چرا برای وی شریک قائل هستید؟

يُنَزِّلُ الْمَلَائِكَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَىٰ مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنْذِرُوا أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا أَنَا فَاتَّقُونِ﴿2﴾

خداوند متعال، فرشتگان را با وحی و فرمان خود بر هر کس از بندگانش که بخواهد نازل می کند و هر بنده ای که خدا به عنوان نماینده خود انتخاب کند وظیفه دارد به مردم هشدار دهد و اعلام کند « لا اله الا الله » خداوند تنها و بی شریک است و شما ای مردم از خدا بترسید و تقوای الهی را رعایت کنید.

خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ ۚ تَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ﴿3﴾

خداوند، خالق آسمانها و زمین است و از هر نوع شریک ، منزّه ومبرّی است.

خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ نُطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٌ مُبِينٌ﴿4﴾

خدایِ معبودِ محمد(ص) خدایی است که انسان را از نطفه و آبی بی مقدار خلق کرده معهذا این مخلوق با خدای خود در ستیز است.

وَالْأَنْعَامَ خَلَقَهَا ۗ لَكُمْ فِيهَا دِفْءٌ وَمَنَافِعُ وَمِنْهَا تَأْكُلُونَ﴿5﴾

خدای سبحان خدایی است که چهارپایان( بز و گوسفند و گاو و شتر) را برای استفاده شما خلق کرده است تا از پشم و شیر و گوشت و پوست آنها استفاده کنید.

وَلَكُمْ فِيهَا جَمَالٌ حِينَ تُرِيحُونَ وَحِينَ تَسْرَحُونَ﴿6﴾

برای شما چهارپایان خلق شده اند تا غیر از ثمره و منافع مادی آنها ، از زیبایی و زینتی که دارند در زندگی روزانه و در وقت رفتن و برگشتن به منزل و در خارج از منزل، مانند میدان مسابقه و بازی و جنگ و مسافرت و غیره از آنها استفاده کنید.

وَتَحْمِلُ أَثْقَالَكُمْ إِلَىٰ بَلَدٍ لَمْ تَكُونُوا بَالِغِيهِ إِلَّا بِشِقِّ الْأَنْفُسِ ۚ إِنَّ رَبَّكُمْ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ﴿7﴾

این چهارپایان که در خدمت شما هستند را برای شما رام کرده ایم تا کالاهای شما را از شهری به شهر دیگر حمل کنند اگر آنها نباشند حمل آن برای شما خیلی زحمت و مشکل است به حقیقت خدای شما رئوف و رحیم و مهربان است.

وَالْخَيْلَ وَالْبِغَالَ وَالْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوهَا وَزِينَةً ۚ وَيَخْلُقُ مَا لَا تَعْلَمُونَ﴿8﴾

و همچنین خداوند برای شما اسبان و قاطران و خَران را خلق کرده است تا بر آنها سوار شوید و به وسیله آنها آمد و رفت کنید و از زینت آنها بهره ببرید و در آینده وسائل دیگری را برای شما خلق و ایجاد می کند که فعلاً شما از آنها بی خبرید

وَعَلَى اللَّهِ قَصْدُ السَّبِيلِ وَمِنْهَا جَائِرٌ ۚ وَلَوْ شَاءَ لَهَدَاكُمْ أَجْمَعِينَ﴿9﴾

تعیین و بیان راه درست که انسان را منتهی به بهشت کند به دست خداوند است بر افراد با بصیرت و هشیار لازم است در راه و خطی حرکت کنند که خداوند تعیین کرده است زیرا بعضی از راهها انحرافی و بیراهه اند اگر خداوند میل و قصد کند همه افراد را در یک راه و مسیر هدایت می کند ولی خداوند افراد را در انتخاب راه آزاد کرده است

هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً ۖ لَكُمْ مِنْهُ شَرَابٌ وَمِنْهُ شَجَرٌ فِيهِ تُسِيمُونَ﴿10﴾

خدای سبحان و ترسیم کننده راه صحیح، خدائی است که از ابرهای بالای سر شما باران نازل می کند قسمتی از این آب باران برای شُرب و آشامیدنی شماست و قسمت دیگر آن برای حفظ درختان و کشتزار و منابع طبیعی است که در آن خودتان و حیوانات شما از آن استفاده می کنند.

يُنْبِتُ لَكُمْ بِهِ الزَّرْعَ وَالزَّيْتُونَ وَالنَّخِيلَ وَالْأَعْنَابَ وَمِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ﴿11﴾

خداونـــد بـا این بارانی کــه از آسمان نازل می کند انواع درختان از جمله درختان زیتون و خرما و انگور را سیراب می کند و به درستی این اقدامات ، خدمات و اعطای این همه نعمات همه و همه آیات ، آثار و نشانه هایی هستند که دلالت می کنند بر وجود خدایی تنها و بی شریک.

وَسَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ ۖ وَالنُّجُومُ مُسَخَّرَاتٌ بِأَمْرِهِ ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ﴿12﴾

خدای سبحان شب را برای خواب و استراحت و روز را برای کار و تلاش برای شما مسخر ، فراهم و آماده کرده است و همچنین خورشید و ماه و ستارگان به امرِ حق و برای پیشبرد کار روزانه شما مسخر کرده است اینها همه نشانه و آیات قدرت و حکمت و وجود خالقی هستند که بی شریک و تنهاست.

وَمَا ذَرَأَ لَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُخْتَلِفًا أَلْوَانُهُ ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَذَّكَّرُونَ﴿13﴾

همچنین خداوند « جَلَّ جَلالُهُ» پروردگاری است که این کره زمین را برای زندگی جانداران و درختان و گیاهان و سایر مخلوقات با وجود اختلاف در شکل و نوع و ثمر آنها برای شما خلق کرده است و همه اینها نشانه و دلایل و مستندات و شاهدی هستند بر اثبات یگانگی خداوند، اگر مردم بیدار باشند و مقداری فکر کنند.

وَهُوَ الَّذِي سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْكُلُوا مِنْهُ لَحْمًا طَرِيًّا وَتَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْكَ مَوَاخِرَ فِيهِ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ﴿14﴾

خداوند سبحان پروردگاری است که برای شما بحر را رام کرده تا از آبزیان بحری و گوشت تازه آنها استفاده کنید و از دریاها مروارید و مرجان و سایر نعمتها را استخراج کنید و از آب بحر استفاده کشتیرانی و تجارت نمایید و زندگی خود را تأمین و فراهم کنید امید است شاکر این نعمات باشید.

وَأَلْقَىٰ فِي الْأَرْضِ رَوَاسِيَ أَنْ تَمِيدَ بِكُمْ وَأَنْهَارًا وَسُبُلًا لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ﴿15﴾

خدای شما خالقیست که در زمین کوههایی قرار داده تا از حرکت زمین جلوگیری و چون میخ، محکم زمین را نگه دارند و همچنین نهرها و جویبارها و راههای آمد و رفت را برای شما ایجاد و فراهم کرده است امید است مقداری فکر کنید و راه درست را انتخاب نماید.

وَعَلَامَاتٍ ۚ وَبِالنَّجْمِ هُمْ يَهْتَدُونَ﴿16﴾

خداوند متعال در روز و شب علائم و تابلوهایی چون کوهها و ستارگان را برای شما خلق کرده است تا در رفت و آمد اشتباه نکنید.

أَفَمَنْ يَخْلُقُ كَمَنْ لَا يَخْلُقُ ۗ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ﴿17﴾

با این توضیحات مختصر آیا خدایی که اینچنین قدرتمند و خالق و فراهم کننده نعمت های مادی و معنوی است روا و شایسته است با یک بت بی جان در یک ردیف و مانند یک سنگِ مخلوقِ بشر مورد پرستش قرار گیرد؟ چرا بیدار نمیشوید و فکر نمی کنید؟

وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا ۗ إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ﴿18﴾

اگر نعمات خداوند را اِحصاء و شمارش کنید هرگز نمی توانید آنها را عدّ و شمارش کنید به درستی خداوند غفور و رحیم است و علی رغم اینکه شما در برابر این همه نعمات شکرگزار نیستید باز خداوند اهل عفو و آمرزش است و اگر از امر خداوند سرپیچی کنید باز خداوند رحیم و مهربان است پس مقداری فکر کنید و با عقلانیت حرکت و زندگی کنید.

** توضیح آیات ، نکــات و نتــایــج درس **

توضیح آیه 1 : مفاد این آیه اثبات توحید و اعلام قطعی وقوع قیامت و هشدار به منکران بعث و حشر و نشراست.

توضیح آیه2 : مفاد آیه 2 در خصوص انتخاب رسولان، وظیفه آنها، خط و مشی حضرت خاتم(ص) و همچنین در خصوص وظیفه و مأموریت رسولان است. وظیفه پیامبران، انذار و تبشیر است و تثبیت مفاد « لا اله الا الله » و دعوت مردم به رعایت تقوای خداوند.

توضیح آیات 3 تا 18 : در این 16 آیه خداوند عزَّوجل به قسمتی از نعمات خود که به بشر ارزانی فرموده است اشاره دارد و همچنانکه در مقـدمـه درس گفتیم نام دیگر سوره نحل، سوره نعمتهاست که در آن خداوند متعال چهل نعمت از نعمات خود را یادآور شده و از بندگان خود خواستــه است بیدار و آگاه و هادی و بصیر و شاکر باشند.

مثلاً در آیه 3 به خلق آسمانها و زمین و در آیه 4 به خلق انسان و مراحل آن و در آیات 5و 6و 7 به خلق انعام (شترو گاو بز و گوسفند) و منافع و استفاده از جمال آنها و در آیه 8 به موضوع خِلقت اسبان و قاطران و خران و منافع و بهره و استفاده آنها اشاره شده است.

در آیه 9 خداوند متعال اعلام کرده است که تنها خداوند است که حقِّ تعیینِ خطِّ درست و نادرست و راهِ مستقیم و غیر مستقیم و طریقِ حقّ و باطل را دارد و غیر از خدا و نمایندگان وی هیچ کس دیگری حق تعیین مسیر را ندارد و تمامی راههایی که در خلاف راه خدا و شریعت اسلام باشند عاطل و باطل­اند و همچنین در آیات 10 و 11 به نعمت باران و آثار مثبت آن و ایجاد و خلق انواع درختان و منافع و ثمرات آنها اشاره شده است. و در آیات 12 و 13 و 14 ، خلقت شب و روز و خورشید و ماه و ستارگان و تسخیر و رام کردن بحر و منافع و خیرات آنها مورد توجه قرار گرفته است و در آیات 15 و 16 خلقت و ایجاد کوهها، رودخانه ها و چشمه ها و اثرات مثبت کوهها و ستارگان مورد اشاره قرار گرفته و در آیه 17 بحث یک مقایسه است فیمابین خداوند قادر و خالق و اهداء کننده این همه نعمات و بت های بی جان و فاقد درک و فهم و در آیه 18 خداوند متعال به نعمات خود اشاره کرده و میفرماید: نعماتی که به بنی آدم بخشیده ام قابل عَدّ و شمارش نیستند و اگر همه این نعمتهای مادی و معنوی انسان را بیدار و وادار به فِکر، عبادت و شُکر نکنند بعید است انسان بیدار شود و آگاهانه راه توحید را بگیرد.

با یک بررسی مختصر و دقت کوتاه روی آیات مورد اشاره می بینیم هدف اساسی و مراد خداوند متعال از ذکر و بیان نعمت ها ، فقط بیداری و هدایت و راهنمائی انسان است مثلاً در آخر آیه 11 میفرماید: اینها آیاتی هستند در جهت اثبات و معرفی پروردگـــار واحد البته« لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ » (برای کسانیکه اهل فکرند) و در آخر آیه 12 میفرماید: « لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ » و در آخر آیه 13 میفرمایـــد: « لِقَوْمٍ يَذَّكَّرُونَ » و در آخر آیه 14 میفرماید: « لعَّلَّكُمْ تَشْكُرُونَ» و در آخر آیه 15 میفرماید: « لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ » و در آخر آیه 17 میفرماید: « أَفَلَا تَذَكَّرُونَ » . خلاصه کلام تمامی این موارد فقط و فقط به این خاطر است که انسان بیدار و آگاه شود و آگاهانه زندگی کند و از روی آثار، موثر را در یابد و مُوَحِّدانه زندگی کند و در برابر نعمتهای خالق خود سپاسگزار ، شاکِر و مطیع باشد .

خداوندا به ما بیداری، هشیاری و شکر نعمات را ارزانی فرما. آمین یا رب العالمین

اللهم وفقنا لما تحب و ترضی

وصلي الله تعالي علي سيدنا و مولانا محمد و علي آله و اصحابه و من دعا بدعوته الي يوم الدين