مجموعه درسهای ارائه شده پیرامون تــاریــــــخ خلافت سلاطین عثمانی
توسط حاج ماموستا ملا قادر قادري
درس هشتــاد و نه از سـلـسه مبـــاحث تـــــــــاریخ
درس یازدهم حیات سلاطین عثمانی
تاریخ : 24/09/88
موضوع درس :
** ادامه حيات سلطان سليم **
در درس قبل اشاره شد كه هيئت حاكمه عثماني با حضور سلطان سليم و طي نشستي تصويب كردند برنامه آينده دولت را در 5 اصل پيگيري نمايند.
1- مبارزه بادولت صفوي
2- برخورد با دولت مماليك
3- برخورد با دولت استعمارگر پرتغال
4- دفاع از حرمين شريفين
5- كمك به مسلمانان دربند اسپانيا
ظاهراً توسط سلطان سليم ، ظرف 8 سال اكثر اين تصميمات تحقق يافت ، تبريز پايتخت صفوي تسخير و شاه اسماعيل به همدان و اراك متواري شد 2 نفر از سلاطين مماليك ، ملك غوري و طومانباي كشته شدند و تمامي متصرفات مماليك به دست سلطان سليم افتاد و اداره حرمين شريفين و قدس بر عهده عثمانيها قرار گرفت ونيروهاي عثماني در سواحل مديترانه و درياي احمر و بحر عدن مستقر شدند و در قسمتي از آسيا و ممالك عربي و افريقائي تغييرات ملموسي مشهود گرديد.
در درس امروز به نكاتي از قبيل :
1-صفويه كي بودند
2- ريشه مماليك از كجاست
3- اشاره اي به دولت استعمار گر پرتغال
4- در چالدران چه گذشت
اشاره مي كنم.
* صفويه و ريشه آنها *
ريشه شاهـــان صفوي به شيخ صفي الدين بر ميگردد ، صفي الدين در سال 650 هجري در دياربكر از يك خانواده ترك متولد شد و سپس يكي از مريـــدان شيـــخ تاج الدين زاهدگيلاني شد. شيخ زاهد يكي از دختران خود را به صفي الدين داد و بعد از فوت شيخ تاج الدين ، صفي الدين جانشين وي شد ودر مسند شيخ ارشاد از دياربكر به اردبيل آمد جمع زيادي را در اطراف خود جمع كرد و دراويش خود را اخوان نام نهاد. شيخ صفي الدين در سال 735 هجري فوت كرد و در اردبيل مدفون گرديد و فرزندش صدرالدين در جاي پدرش نشست و به مدت 36 سال راه پدر را ادامه داد.
صدرالدين و صفي الدين هر دو اهل سنت و شافعي مذهب بودند و بعد از اين دو نفر نوه‌هاي شيخ صفي الدين به مذهب تشيع متمايل شدند و مذهب شيعه دوازده امامي را انتخاب كردند.
بعد از صدرالدين فرزندش خواجه علي وبعداز خواجه علي فرزندش جنيد در جاي پدر نشستند. جنيد با خواهر اوزون حسن حاكم دياربكر ازدواج كرد ونتيجه ازدواج پسري بود بنام حيدر .
جنيد در جنگ تركمنها بوسيله نيروهاي يعقوب سلطان در شيرون مازندران كشته شد حيدر با دختر داييش امير حسن در دياربكر ازدواج كرد نام دختر امير حسن مارتا بود( از يك مادر يوناني و قبلاً مسيحي) شاه عباس موسس دودمان صفوي از دختر امير حسن دياربكري يوناني است.
حيدر صفوي و مارتا غير از اسماعيل 2 پسر ديگر بنام علي و ابراهيم داشتند حيدر به انتقام خون پدرش با يعقوب سلطان اعلام جنگ كرد و خود كشته شد و نيروهايش به شدت شكست خوردند و خانواده‌اش به اصطخر فارس تبعيد شدند و با فوت يعقوب سلطان خانواده حيدر به اردبيل برگشتند. علي دراويش پدر را دور خود جمع كرد ودر يك جنگ با تركمنها او نيز كشته شد اسماعيل و ابراهيم از سوي دراويش به گيلان برده شدند واز انظار مخفي گرديدند.
سپس اسماعيل در حالي كه جواني بيش نبود به اردبيل برگشت ونيروهاي وابسته به خانواده صفي الدين را بسيج نمود وبا مخالفين به زد وخورد پرداخت عاقبت شهر خوي و سپس تبريز را تسخير كرد و تبريز را بعنوان پايتخت خود تعيين نمود و مذهب شيعه را بعنوان مذهب رسمي با تغييراتي اعلام كرد و به نام خود سكه ضرب نمود و مخالفان را قلع وقمع نمود. سپاه خود را مجهز كرد و نام آن را قزلباش (يعني‌كلاه قرمزها) نهاد وآنگاه حوزه دولت خود را به عراق ، عجم ، فارس و اصفهان و در نهايت به خراسان رساند.
در خراسان حاكم آنجا محمد شيباني را كه سني مذهب بود اسير و پوست وي را پر از كاه كردند و كله اش را بصورت ظرف در آوردند و شاه اسماعيل در آن آب خورد و آن را مطـلا نمود و براي بايزيد حاكم عثماني فرستاد و پيغام داد اگر تحركي داشته باشيد نهايت شما مانند محمد شيباني خواهد شد و در كله سر شما نيز آب خواهم خورد. جواب اين تهديدات در زمان سلطان سليم تبديل به يك جنگ خونين گرديد ، شروع آن در چالدران ودر سال 920 بود اما ادامه آن و جنگ شيعه وسني حدود سه قرن ادامه داشت و هزاران نفر قرباني سياست اين حاكمان شدند. شاه اسماعيل عاقبت در 19 رجب 930 هجري در حين سرگرمي و شكار در خوي فوت كرد و در اردبيل دفن گرديد.
*ريشه مماليك *
ريشه دودمان مماليك به تركان غلام خانواده ايوبي بر مي گردد مردان مماليك بيشتر غلاماني بودند وابسته به خانواده صالح ايوبي كه بعد از سلطان موسي ايوبي قدرت را بدست گرفتند وتا 3 قرن بر مصر و شام ، حجاز و يمن تسلط و حاكميت داشتند جمعاً بمدت 272يعني از سال 650 تا 922 هجري حكومت كردند ظاهراً در اداره مملكت و مردم داري موفق بودند. در نهايت دوران آنها در سال 922 بدست سلطان سليم خاتمه يافت.
* دولت استعمارگر پرتغال *
پرتغال كشوري اروپائي است كه در غرب اسپانيا واقع شده وپايتخت آن شهر ليسبون است از نظر مذهبي همگي مسيحي و كاتوليك اند و تا سال 910 ميلادي بصورت سلطنتي اداره شده وسپس طي كودتايي به جمهوري تغيير نظام داد. پرتغال در 2 قرن گذشته يكي از استعمارگران غربي بوده است كه آبهاي مديترانه و اقيانوس هند و خليج فارس وبحر عدن ودرياي عمان و كشورهاي چون اندونزي ، هند ، بحرين، عمان وغيره را جزو مستعمرات خود كرد وي به قصد تسلط بر حرمين شرفين به منطقه آمد ولي كيد وي خنثي گرديد.
* چالدران *
چالدران نام منطقه اي است در شرق اروميه كه در سال 920 هجري محل درگيري و جنگ خونين بين سپاه صفوي و عثماني بوده و نتيجه جنگ به نفع عثمانيها تمام شده است و در اين جنگ كُردها هم قرباني شدند دوستان بي خبر كُرد و دشمنان آگاه بخصوص نيروهاي چپ گراي كُرد عامل شكست كردها را به علماء دين و بعضي از روحانيون كرد نسبت مي دهند و در طول 6 قرن گذشته در نوشته‌ها وكتابها همواره علماء دين مورد هجوم قرارگرفته‌اند. در اين بحث كوتاه به قسمتي از قصه اشاره ميكنم . و قضاوت را به دوستان حاضر و افراد با انصاف واگذار مي نمايم.
آنچه مسلم است و در تاريخ مسطور است قبل از حاكميت عثمانيها و صفويها مناطق كردنشين بصورت اميرنشيني مستقل و خود اداري زندگي‌كرده‌اند و با حاكميت شاهان صفوي و سلاطين عثماني مناطق آنها تحت سلطه دو قدرت ياد شده قرار گرفته و اكثر بالاتفاق امير نشين ها از بين رفته‌اند. براي نمونه قبل از حاكميت دو قدرت صفوي وعثماني امير نشين هايي چون شهرزور و دينور و حكاري و اكري و سوران و بابان و اردلان و برادوست و مكري وگلباغي وبدليس و غيره با سربلندي و بصورت خوداداري زندگي كرده اند. ولي در اثر تفرقه فيما بين يكديگر و عدم مدارا وسياست غلط با حاكمان وقت تركان عثماني و صفوي و درس نگرفتن ازگذشته همگي قرباني قدرتها شدند . ولي فلش شكست خود را متوجه علماء مي كنند.
قابل عرض است علما و روحانيت معصوم نيستند وعلماء (انسان هستند ومانند)ساير افراد بدون اشتباه نبوده اند ولي اين نوع اتهامات دور از انصاف و واقعيت است ودر اين باب به 2 موضوع اشاره مي كنيم وقضاوت را بشما واگذار مي نمايم.
1- شرف خان بدليسي در تاريخش آورده است در اثر فشار يعقوب سلطان حاكم مازندران شاه اسماعيل قصد پناهندگي به دولت مماليك را داشت و از طريق دياربكر بطرف حلب و مصر عزيمت نمود در مسير سفر مهمان يكي از اميران معروف كرد بنام ملك خليل گرديد در سرزمين سوريه فعلي ملك خليل از وي استقبال و پذيرائي نمود و وعده كمك داد شاه اسماعيل يكي از خواهران خود را به ملك خليل هديه داد و يك مراسم عروسي بي نظير برپا گرديد ومدتها خانواده شاه اسماعيل مهمان كردها و ملك خليل بودند و با فوت يعقوب شاه اسماعيل به اردبيل برگشت وبعد از مدتي با حمايت نيروهاي قزلباش دولتي قوي تشكيل داد و شهر تبريز را پايتخت خود نمود. ملك خليل و 20نفر از اميران كرد به قصد تبريك به تبريز آمدند در ييلاق خوي او را ملاقات كردند و بعد از چند لحظه توقف و استراحت دستور داد هر 20 نفر را زنداني و ملك خليل را مجبور كرد خواهرش را طلاق داد و بچه هاي خواهرش را از خليل گرفت و به وي اعلام كرد از نظر نژادي و مذهبي در رديف من نيستيد ونبايد داماد من باشيد سپس دستور داد قزلباش به طرف مناطق كردنشين حركت كردند وتمامي مناطق كردنشين تحت سلطه قزلباش قرار گرفت و سران و اميران كرد تا بعداز جنگ چالدران در زندان ماندند سپس بعضي از آنها فرار كردند وبقيه حدود 30 سال در زندان بودند.
سوال اينجاست آيا واقعاً علماي دين در اين امر نقشي داشتند.؟
2- در زمان قدرت سلطان سليم اميران كرد كه بيش از 46 امير بودند دور هم جمع شدند و نامه اي به سلطان سليم نوشتند وتوسط عالم مشهور كرد مرحوم مــلا ادريس بدليسي كه عالمي وارسته ومورد قبول‌كردان و مورد احترام خاص سلاطين عثماني بود را به استانبول فرستادند كه سلطان اجازه دهد مناطق كرد نشين كماكان تحت فرمان وقدرت اميران و بزرگان كرد باشد.
سلطان سليم به احترام ملا ادريس اعلام كرد فردي را از ميان خود بعنوان رهبر خود تعيين كنند كه براي دولت عثماني شناخته شده باشد و با دولت عثماني مرتبط باشد و بقيه هريك در محل خود به قدرت خود ادامه دهند. ملا ادريس جواب نامه را به دياربكر آورد وچندين ماه بحث و گفتگو كردند هيچيك از اميران به رياست ديگري راضي نشدند ومجدداً نامه اي به سلطان سليم نوشتند واعلام كردند جناب سلطان فردي را از بزرگان ترك بعنوان رئيس ما تعيين فرما و سلطان سليم ، چاوش باشي و بيغلور محمد را بعنوان حاكم كردان تعيين كرد و در دياربكر مستقر و اختلاف و بحث وگفتگو تمام شد .
معهـــذا حاجي رستم حاكم يكي از مناطق كردنشين دَر جنَگ چالدران در كنار شاه اسماعيل جنگيد و بعد از شكست شاه اسماعيل حاج رستم همراه 40 نفر از سران كرد در منطقه خوي نزد سلطان سليم رفتند و اعلام همبستگي نمودند ولي سلطان سليم قبول نكرد وگفت شما كردها در زمان قدرت با صفويهـــــا هستيد و در دوران ضعف و بي قدرتي پيش ما مي آييد و اعلام همبستگي مي كنيد سپس دستور داد هر 40 نفر را مظلومانه كشتند و به نيرو هاي عثماني دستور داد به طرف دياربكر و شمال عراق حركت كنند. قزلباش را از منطقه بيرون نمايند و تمامي منطقه كرد نشين را ضميمه دولت عثماني نمايند و با اين اقدام سران كرد به قتل رسيدند و منطقه آنان ضميمه امپراطوري عثماني گرديد.
باز آيا رو است كه گفته شود علماء اسلام باعث عدم پيشرفت كُرد ها بوده اند!!؟
** نتيجه **
1-حرص شاه صفوي در كشتن صدها هزار سني و قتل 40 هزار نفر شيعه در شهرهاي عثماني قبل از جنگ چالدران و 300 سال ريختــــن خون شيعه و سني بنام دين نمي تواند هرگز خدمت به اسلام باشد وتنها دشمن به اين اقدام شاد شده است.
2-قوم كرد در طول تاريخ در اثر نبودن وحدت و فراموش كردن گذشته و تصميمات لحظه اي در امورات مهم و قبول نداشتن يكديگر ضربه خورده اند و همين موارد باعث عدم ترقي آنان بوده است ، دين و علماء دين هرگز عامل عدم دستيابي به سعادت آنان نبوده اند.
مرحوم ماموستا مدرس مي فرمايد:
گه ورمان ناوي گـــــه‌ر له خومــان بي *** گه ر بيگانــه بي كــي دي بليــــــــــــن بي
ســـــــرري ئه‌م وزعه ئـه‌ويه بــــــايين *** هــــه‌مــــوو داواچــي كـــــــــلا‌وي شايِِــين
ئه مرو پاش ليدان خه لاتيان بكـــــه ي *** نارواننه دويني نـــــــاروانـنــــــه سبـــــه ي
خويا ن گرتو به م په نـده جوا نــــــــــه *** نان ئه‌و نانه‌يه ئه مـــــــــــرولــــه خوانـــــه
گه‌لي له زانا و مه‌ردي هوشمه نــــــد *** له عيلم و عه قلا پــــايه وبه هــــه‌ره‌مه‌نــد
به داخيانه‌وه مردن به حه‌ســــــــره‌ت *** هه نــدي له ولات هــه ندي له غـــــوربــــت
نامي تويش بمــــــــــــره به دم دردوه *** ســـــه رنه‌به‌ي بــه لاي سه‌نگي سه‌ردوه
به‌ختـــــــي له ئه‌ســـلا سيا چاره بي *** وازي له بيــــنه بـــــــــا ئـــــــــــــــاواره بي
« وصلی الله علی سيدنا محمد و آله و صحبه اجمعین »
این مطلب را به اشتراک بگذارید
دیدگاه‌ها